Abstrakty
Dr. Gwenn Hiller
Zentrum für Interkulturelles Lernen, Europa-Universität Viadrina (Frankfurt/Oder)
Nowatorskie formaty nauki do eksploracji międzykulturowości
Słowa kluczowe: seminarium badawcze, polsko-niemiecki rejon przygraniczny, kompetencja międzykulturowa
Uniwersytet Europejski Viadrina, położony na granicy polsko-niemieckiej, ma dzięki korzystnym położeniu, międzynarodowym ukierunkowaniu i dużej liczbie zagranicznych studentów powody, żeby włączyć dyskusję o międzykulturowości w codzienność akademicką. W tym artykule zostaną przedstawione koncepcje na wcielenie tematu Międzykulturowości w praktykę, czyli w formę zajeć uniwersyteckich i seminariów oraz realizacji dydaktycznej.
W dwóch ubiegłych latach z inicjatywy centrum nauczania międzykulturowego odbyły się liczne projekty, które wykorzystały międzykulturowe otoczenie nauczania, aby z jednej strony zająć się Międzykulturowością naukowo, i poza tym wykształcić metody jak również kompetencje międzykulturowe. Zostało opracowane seminarium badawcze dla studentów kierunku Magisterskiego Komunikacji Międzykulturowej, gdzie studenci mogli samodzielnie przeprowadzać badania w rejonie przygranicznym. Metodologiczne zagadnienie, na którym opierało się seminarium, odnosiło się do pojęcia i opisania rożnic kulturowych. Te zostały omówione odnośnie w kontekście badań, które na celu miały zebranie krytycznych sytuacji reakcyjnych w polsko-niemieckim rejonie przygranicznym. Jako obszar badań dla seminarium mogły być wzięte pod lupę instytucje, urzędy, kooperacje i jednostki.
Inny polsko-niemiecki projekt nazywał się „komunikacja międzykulturowa w rejonie przygranicznym“. W tym przypadku zadaniem studentów było odnalezienie najlepszych przykładów ponadgranicznego zaangażowania. W tym celu musieli oni najpierw odszukać aktorów zaangażowanych w rejonie przygranicznym, przechodzili szkolenia odnośnie przeprowadzania i techniki wywiadów oraz powinni na bazie wywiadów wykonać portrety aktorów . Jednocześnie utworzono sieć dla studentów polskich i niemieckich uczelni a także otrzymali oni wykształcenie w międzynarowodowym Zarządzaniu projektowym.
„Pisać/pisząc uczyć się” został nazwany format, w którym studenci kierunków magisterskich tworzyli międzykulturowe „piszące” drużyny, ucząc się nawzajem od siebie, ale rownież reflektując w seminariach proces pisania i jednocześnie proces pracy zespołowej.
Reasumując, powinny zostać pokazane nowatorskie formaty nauki w tym artykule, które reprezentują Międzykulturowość jako przedmiot i równocześnie mają na celu kształcenie międzykulturowych kompetencji studentów.
Dr. Sanna Schondelmayer
Institut für Europäische Ethnologie, Humbold-Universität zu Berlin
Badania miedzy, o czy z Niemcami i Polakami? Mobilność i produkcja wiedzy
Słowa kluczowe: mobilność, umiejscowienie, wspólna produkcja wiedzy, niemiecko-polskie
W komunikacji interkulturowej najważniejszą role, umiejscowioną zarówno w teorii jak i metodyce, odgrywa ten “inny”, “obcość”, “różnica kulturowa”. Koncepcje kultury są tu tak szerokie i różnorodne jak zakresy badawcze instytucji i osób zajmujących się tematyką komunikacji interkulturowej. Gdy ma się na uwadze, że kultura jest relatywną, a tym samym związana z kontekstem i aktorem, sam badacz staje się komponentem dotyczącym produkcji kultury.
Na podstawie przeprowadzonych przeze mnie badań i seminariów dotyczących stosunków niemiecko-polskich, zaprezentuję wyniki badań o, pomiędzy, oraz z „innymi” i jednocześnie poddam dyskusji pytanie o rodzaj i intensywność mobilności w poszczególnych związkach badawczych oraz seminarnych. Biorę równocześnie pod uwagę ich konsekwencje dla produkcji wiedzy i wyników badań. Jednocześnie zostaną wzięte pod uwagę nie tylko ruchy badaczy czyli mobilność aktorów ale także cyrkulacja wiedzy.
Prof. Dr. Kazimiera Myczko i Dr. Renata Rybarczyk
Instytut Filologii Germańskiej, Uniwersytet im. Adama Mickiewicza (Poznań)
Polscy studenci kierunku język niemiecki jako język obcy w roli asystentów językowych i pośredników kulturowych w Niemczech.
Celem współczesnej dydaktyki języka obcego jest rozwijanie interkulturowej kompetencji komunikacyjnej. Cel ten wynika z rozpoznania istotnych związków pomiędzy językiem i kulturą. Wymiar poznawczy interkulturowej kompetencji komunikacyjnej należy postrzegać w relacji procesów przetwarzania pomiędzy wiedzą związaną z własną kulturą i poznawaniem kultury obcej. Jest on nierozłącznie związany z wymiarem działań językowych oraz postawą. Każdy nauczyciel języka obcego jest więc także pośrednikiem kulturowym.
Studenci filologii germańskiej UAM w Poznaniu, w tym także przyszli nauczyciele języka niemieckiego, pracują od ponad dziesięciu lat jako asystenci języka polskiego w Niemczech. Daje im to możliwość doskonalenia znajomości języka niemieckiego i poprzez bezpośredni kontakt z rzeczywistością szkolną i pozaszkolną poszerzania i pogłębiania wiedzy o kraju, którego język studiują. Ich asystencka działalność w kształceniu językowym jest powiązana także z formami nauczania, które mogą wspierać interkulturowe uczenie się.
W referacie zostaną przedstawione wyniki ankiety, która odnosi się do aktywności studentów jako asystentów językowych i do zdobytej podczas asystentury wiedzy i doświadczeń, a także do wpływu tych doświadczeń i wiedzy na ich działalność zawodową po studiach.
Dr. Maciej Mackiewicz
katedra języków obcych, Wyższa Szkoła Bankowa Poznań
Obrazy obcej kultury i nastawienia a motywacja do uczenia się języka obcego. O motywacji interkulturowej uczących się języka niemieckiego w Polsce.
Wpływowy „Socio-educational Model” Roberta Gardnera uwzględnia tzw. “Integracyjność” jako jeden z istotnych czynników motywacji na zajęciach języka obcego. Czynnik ten jest kształtowany m.in. poprzez orientację integracyjną i nastawienia wobec kultury języka docelowego. Tak jak „orientacja instrumentalna” może silnie wpłynąć na motywację, tak integracyjność może dać dodatkowy impuls motywacyjny. W naszej koncepcji chcemy mówić o motywacji instrumentalnej i interkulturowej. Motywy interkulturowe są rozumiane o tyle szerzej niż motyw integracyjny, że po pierwsze odnoszą się do akwizycji języka obcego w kraju ojczystym i raczej rzadziej dotyczą integracji ze społeczeństwem języka docelowego i po drugie, ponieważ koncepcja ta ujmuje także ewentualną postawę zorientowaną interkulturowo. Postawa ta nie oznacza tylko pragnienia skutecznej komunikacji interkulturowej, lecz także pragnienie rozwoju np. tolerancji niejednoznaczności, kształtowania empatii lub chęć ciągłej refleksji nad tym, co obce i tym, co własne. Jednocześnie nasza koncepcja poświęca wiele uwagi indywidualnemu postrzeganiu obcej kultury i nastawieniu do kultury języka docelowego, jako ważnym czynnikom wpływającym na motywację.
Po wprowadzeniu teoretycznym zaprezentowane zostaną częściowe wyniki szerokich badań dotyczących motywacji interkulturowej i obrazu Niemiec wśród polskich studentów. Poprzez badania empiryczne podejmiemy się odpowiedzi na pytanie, na ile motywacja polskich uczestników lektoratów j. niemieckiego ma charakter instrumentalny, a na ile (o ile w ogóle) charakter interkulturowy i jak obrazy Niemców i Niemiec są skorelowane z motywacją do uczenia się j. niemieckiego.
Dr. Isabella Waibel
Institut für Interkulturelle Kommunikation, Ludwig-Maximilians-Universität (München)
Mobilne kariery naukowe: biografie polskich i czeskich naukowców na uniwersytetach niemieckich
Słowa kluczowe: akademicka i kulturowa internacjonalizacja, międzynarodowa mobilność, ścieżki zawodowe absolwentów
Wspieranie międzynarodowej mobilności wśród studentów stanowi podstawowe zadanie procesu bolońskiego . Stąd też ważną rolę przypisuje się mobilności jako czynnikowi, który wzmacnia akademicką i kulturową internacjonalizację europejskiego systemu kształcenia.
Przedstawiony poniżej projekt badań empirycznych, zakładający przeprowadzenie po raz pierwszy na całym terenie RFN ankiety wśród absolwentów, zajmować się będzie motywacjami przy wyborze kierunku studiów, zachowaniami mobilności oraz przebiegiem ścieżki zawodowej absolwentów różnych uczelni wyższych w Niemczech. Następnie opracowane zostaną różne typy przebiegu edukacji i ścieżki zawodowej. W centrum badań znajdują się obecni studenci oraz absolwenci z polskim obywatelstwem (tzw. „Bildungsausländer“) wybranych uczelni w Niemczech. Grupę porównawczą stanowić będą studenci oraz absolwenci niemieckich uczelni z czeskim obywatelstwem.
Dr. Marta Janachowska-Budych
Instytut Lingwistyki Stosowanej, Uniwersytet im. Adama Mickiewicza (Poznań)
Treningi interkulturowe jako element kształcenia nauczycieli języków obcych? Wyniki badania przeprowadzonego wśród przyszłych nauczycielek i nauczycieli języków obcych
Słowa kluczowe: kompetencja interkulturowa, treningi interkulturowe, kształcenie nauczycieli języków obcych
Nowoczesne zajęcia języka obcego powinny być miejscem uczenia się interkulturowego. Od nauczycieli i nauczycielek, którzy na zajęciach języka obcego pełnią m.in funkcję „pośredników między kulturami“ oczekuje się bardzo dobrze rozwiniętej kompetencji interkulturowej. Jak jednak przyszli nauczyciele i nauczycielki języków obcych są szkoleni w zakresie kompetencji interkulturowej w czasie studiów?
W referacie zostaną przedstawione wyniki ankiety, która została przeprowadzona w semestrze letnim 2012 na wybranych uczelniach wyższych w Wielkopolsce. Celem badania jest ustalenie, czy przyszli nauczyciele i nauczycielki języków obcych mają podczas studiów możliwość rozwijania kompetencji interkulturowej. W referacie zostaną poruszone m.in. następujące kwestie:
- Na ile przyszli nauczyciele i nauczycielki języków obcych postrzegają siebie jako „pośredników między kulturami“? Jak ważna jest dla nich kompetencja interkulturowa w ich przyszłym zawodzie?
- Czy w planach studiów znajdują się przedmioty mające na celu rozwijanie kompetencji interkulturowej przyszłych nauczycielek i nauczycieli języków obcych? Czy studentki i studenci mają możliwość uczestnictwa w treningach interkulturowych?
- Czy studentki i studenci dostrzegają konieczność uczestnictwa w treningach interkulturowych?
Dr. Sebastian Chudak
Instytut Filologii Germańskiej, Uniwersytet im. Adama Mickiewicza (Poznań)
Mowa ciała jako język obcy? Niewerbalne aspekty komunikacji jako przedmiot refleksji w nastawionym na uświadamianie różnic kulturowych nauczaniu języka niemieckiego
Jesteśmy świadomi tego, że komunikujemy się z innymi ludźmi nie tylko za pomocą wypowiadanych słów, ale że przekazujemy informacje również za pośrednictwem naszego ciała. Jesteśmy świadomi tego, że nie jest możliwe, aby nie przekazywać informacji w ten sposób. Mowa ciała pomaga nam nierzadko w porozumiewaniu się ponad językami i granicami kulturowymi. Nie zawsze jesteśmy jednak świadomi tego, że mowa ciała może także zakłócać komunikację pomiędzy przedstawicielami różnych kultur – szczególnie wtedy, gdy nie jest się świadomym konwencji rządzących jej użyciem w danej kulturze docelowej i co za tym idzie, gdy niewłaściwie się ją interpretuje lub gdy irytuje się własnym zachowaniem niewerbalnym osoby, z którymi wchodzi się w interakcję.
W aktualnej dyskusji fachowej podkreśla się konieczność uświadamiania roli mowy ciała w kontekście nauczania języków obcych skierowanego na rozwijanie interkulturowej kompetencji komunikacyjnej i analizę różnic pomiędzy kulturami. Wskazuje się na konieczność nauczania i uczenia się tejże mowy, gdyż sama kompetencja werbalna jest jedynie jednym z elementów składowych szeroko pojętej kompetencji interakcjonalnej.
Celem referatu jest w tym kontekście: (1) refleksja nad tym, na ile komunikacja niewerbalna jest przedmiotem analizy w ramach nauczania języków obcych i jakie aspekty tego rodzaju komunikacji są szczególnie istotne w kontekście niemiecko-polskim; (2) prezentacja wyników analizy wybranych podręczników do nauki języka niemieckiego; (3) analiza możliwości kompensacji deficytów materiałów glottodydaktycznych w zakresie uświadamiania uczniom roli mowy ciała w komunikacji międzykulturowej poprzez użycie filmów.
Dr. Joanna Andrzejewska-Kwiatkowska
Instytut Lingwistyki Stosowanej, Uniwersytet im. Adama Mickiewicza (Poznań)
Koncepcja warsztatów na temat: "Mediacja niemiecko-polska "
Słowa kluczowe: warsztaty, różnice kulturowe, studenci niemieckojęzyczni, niwelowanie stereotypów, mediacja
W dzisiejszym świecie obserwuje się konieczność mediacji, niemal codziennie zyskującej na znaczeniu, przy wielu okazjach i różnorodnych problemach. Jednym z obszarów, w którym może byż zastosowana, jest szkolnictwo wyższe. Zagraniczni studenci, programy wymian międzynarodowych, internacjonalizacja studenckiej rzeczywistości mogą prowadzić do niezrozumienia tak podczas zajęć, jak i w administracji.
Tło kulturowe odgrywa tutaj olbrzymią rolę. Każdy człowiek sięga do niego, gdy myśli i gdy się wypowiada. Warsztaty, przygotowywane na jesień 2012 r., skierowane są do studentów niemieckojęzycznych, planujących dłuższy pobyt (studyjny) w Polsce. W ciągu dwóch dni podejmiemy próbę mediacji pomiędzy zróżnicowaniem kulturowym Polski i Niemiec. Zaprezentujemy jednocześnie specyfikę polskiej kultury. Niemieckojęzycznym studentom przedstawimy najważniejsze cechy tożsamości Polaków i poruszymy temat ich werbalnych i niewerbalnych zachowań. Podejmiemy próbę niwelowania czy choćby wyjaśnienia stereotypów. Ukażemy różnice w nauczaniu i uczeniu się w Polsce i w Niemczech, a także wskażemy na problemy na rynku pracy, mającym potencjalnie duże znaczenie dla studenta.
Zróżnicowanie warsztatów, zastosowanie fragmentów filmów, gier interkulturowych, omawianie incydentów krytycznych otwierają atmosferę podczas zajęć. Jednocześnie przygotowują zainteresowanych bezproblemowo do tego, aby odnaleźli się w polskiej rzeczywistości, a także bardziej świadomie przeżywali różnice kulturowe.
Dr. Renata Makarska
Instytut Slawistyki Uniwersytetu Eberharda Karla w Tybindze
Transfer naukowy i przekład. Humanistyka w tłumaczeniu między Polską a Niemcami
Słowa kluczowe: tłumaczenie naukowe, kontakt tłumacz-wydawnictwo, polsko-niemieckie kontakty naukowe
W moim wystąpieniu koncentruje się na zjawisku tłumaczeń niemieckiej humanistyki na język polski w ostatnich dziesięciu latach. Po roku 1989 w centrum zainteresowania zarówno ośrodków akademickich, jak i wydawnictw znalazły się najpierw przekłady kluczowych tekstów humanistyki francuskiej i anglojęzycznej (Foucault, Lyotard, Derrida, Krystewa, Rorty). Dopiero w ostatnich latach wypełniana jest powstała w ten sposób luka w transferze literatury z języka niemieckiego: niedawno ukazały się na przykład Pamięć kulturowa Jana Assmanna (2008) czy Narodziny Wenus i inne szkice renesansowe Aby Warburga (2010).
W wykładzie przedstawiam nie tylko przegląd najważniejszych tłumaczeń (niemieckojęzycznych tekstów z dziedziny filologii, kulturoznawstwa i filozofii) dokonanych w ostatnich dziesięciu latach, lecz analizuję również na wybranych przykładach przebieg samego procesu translacji. Podstawą drugiej części wykładu są rozmowy i wywiady z polskimi tłumaczami, poświęcone m.in. problemom translatorskim, współpracy z wydawnictwami oraz recepcji tłumaczonych tekstów. W wykładzie zostanie również podjęta próba zdiagnozowania sytuacji polskiej humanistyki na niemieckim rynku księgarskim.